در پیش‌بینی روندها، تحلیل های کمی از مبنای محکمی برخوردار می باشند. اساس مدل سایبری 2025، تحلیل سناریوهای احتمالی درنتیجه سیاستهای انتخابی است. به این منظور به طور مشخص، داده‌های 80 کشور از سال 1990 تا 2012 درخصوص شاخص‌های کلیدی اقتصاد کلان، جمعیت-شناسی-اجتماعی و فناوری به منظور ایجاد مدل پیش‌بینی 2025 بکارگرفته شده است.
بر اساس پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه و بدبینانه برای هر سه سناریو پایه‌های واقع‌گرایانه‌ای درنظرگرفته شد. سپس هر یک از 10 مدل به منظور تعیین قدرت نسبی شاخص های پیش‌بینی مورد بررسی قرار گرفتند. به این معنی که کار اقتصادسنجی نه فقط شناسایی شاخص است بلکه می‌تواند رشد اقتصادی آینده را نیز پیش‌بینی کند، حتی می‌تواند نشان دهد که کدام شاخص‌ها بیشترین کمک را در رشد داشته است.
بر اساس این پایه از تحلیل کمی، تحقیقات ثانویه ای به منظور اعتبارسنجی مدل، شکل دادن بیشتر سناریوها و توصیف عوامل کلیدی مؤثر بر سناریوها، انجام شد. این موضوع توانایی اکتشاف ابعاد کیفی جهان در سال 2025 را به وجود آورد. در واقع، هر دو عنصر- تحلیل اقتصادسنجی و پژوهش محور- برای توسعه سناریوها در آینده ضروری بودند.
2- سناریوهای آینده: فلات4 ، قله5 و دره6
فلات
سناریوی پلاتو یا فلات با عدم تقارن در سیاستگذاری توصیف می‌شود. نیروهای سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی، هم موجب تقویت پیشرفت فناوری و امنیت سایبری شده و هم مانع آن می‌شوند. برخی دولتها سیاست گذاری ها و استانداردهای متناقضی را نسبت به سطوح مختلف مشارکت ذی‌نفعان و همکاری بین‌المللی اتخاذ می کنند. در حالی که سایر دولتها خوشه‌های تجارت آزاد و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی(7FDI) را تشکیل می‌دهند. در همین رابطه برخی کشورها قادرند فناوری را به عنوان اهرمی برای پیشبرد توسعه اقتصادی و اقتصادی-اجتماعی بکاربرند، درحالی که کشورهای دیگر در پشت مسایل فناورانه باقی مانده‌اند و قادر به بهره برداری از پتانسیل ICT نیستند. این رویکرد ناهموار و از هم گسسته حکمرانی و اقتصاد، منجر به کاهش مطلوبیت چشم‌انداز امنیت سایبری جهانی شده است.
قله
سناریوی قله با سیاست گذاری های روشن و کارای دولت و استانداردسازی کل اقتصاد و همکاری قدرتمند بین دولتها به منظور پشتیبانی از تجارت آزاد و تشویق سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، توصیف می‌شود. این سناریو همراه با نوآوری است که در آن از پتانسیل ICT برای تقویت مدل‌های حکمرانی، اقتصاد و نظام‌های اجتماعی بکارگرفته می‌شود. اقدامات دولت ها، کسب و کار و سازمانهای اجتماعی، موجب تسریع در کاربرد گسترده فناوری می شود. حمایت سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی منجر به رشد اقتصادی و فناوری و بهبود امنیت سایبری جهانی می شود.
دره
سناریوی دره با سیاست گذاری‌ها و استانداردهای مانع‌تراشانه دولت، مواضع حمایتی نامطلوب و انزوایی شناخته می شود. این مواضع به طور قابل‌توجهی تجارت و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را محدود کرده و روابط کلیه بخش‌های صنعتی داخل کشور همچنین بین کشورها را تضعیف می‌کند. در این سناریو، با محدودیت کاربرد ICT و شکست عمیق در امنیت سایبری، رشد فناوری و اقتصادی بسیار کند می شود.
3- تغییرات فناورانه آینده8
براساس مدل سایبری 2025، گسترش فناوری طی 10 سال آینده، با تغییرات جمعیتی قابل‌توجه و نیز افزایش نیازهای آموزشی و مهارتی همراه خواهد بود که این روندها می تواند سه چالش را برای آینده فضای مجازی ایجاد نماید:
- حفاظت از امنیت و حریم خصوصی در برابر تهدیدات
- تامین منابع مورد نیاز همراه با تغییرات جمعیتی.
- آماده‌سازی نیروی کار ماهر برای پاسخگویی به نیازهای درحال تغییر
به منظور ایجاد توانایی درک توسعه این روندها و اثرات بالقوه آنها بر امنیت سایبری، در ادامه خلاصه ای از مدل سایبری 2025 شامل نتایج تحقیق از متفکران پیشرو در دانشگاه، دولت، صنعت و همچنین نهادهای بین المللی به عنوان نمونه مجمع جهانی اقتصاد آمده است.
کاربران فناوری‌های جدید و خطرات فزاینده
امروزه کاربرد فناوری های جدید با نرخ سریع‌تری اتفاق می‌افتد و برهمین اساس اثرات فراگیرتری نیز نسبت به فناوری های گذشته دارند. این مساله درحالی است که قوانین امنیت سایبری، سیاستگذاری و حتی مواجهه با هنجارهای اجتماعی برای حفظ توسعه آنها همچنان باقی است. درک الگوهای رشد فناوری و ریسک های حاصل برای طراحی مناسب حفاظت از تهدیدات آنلاین ضروری می باشد. در مقاله پژوهشی پارادوکس خطرات امنیت سایبری9 ضمن بررسی تأثیر عوامل فناورانه، اقتصادی و اجتماعی نرم‌افزارهای مخرب، رابطه محکمی بین کاربرد فناوری و امنیت سایبری گزارش شده است. همچنین براساس یافته های این پژوهش امکان وقوع رویدادهای امنیت سایبری همراه با افزایش نرخ نفوذ فناوری، افزایش خواهد یافت.
نمونه ای از سرعت گسترش بی‌سابقه کاربرد فناوری، در بازار گوشی‌های هوشمند مشاهده می شود. در گزارش بررسی فناوری‌ها در10MIT ، نفوذ بازار فناوری‌های مختلف از سال ثبت اختراع تلفن یعنی 1876 در ایالات متحده مورد مقایسه قرارگرفته است. براساس این گزارش در حالی که رسیدن به سطح اشباع برای تلفن ثابت نزدیک به یک قرن زمان برده، تلفن همراه طی 20 سال به سطوح قابل مقایسه‌ای دست یافته است. درمورد گوشی های هوشمند این زمان برای آمریکا بسیار کمتر و حدود 10 سال پیش بینی می شود.
کاربرد گوشی‌های هوشمند در سراسر جهان از حدود 1درصد جمعیت جهان در سال 2007 با افزایش ده برابری طی 5 سال به حدود 10 درصد در سال 2012 رسیده است. با تداوم این رشد در سال 2025 حدود 80 درصد اتصالات به اینترنت از طریق تلفن همراه خواهد بود.
کاربرد سریع گوشی‌های هوشمند بازخورد حرکت در مسیر جامعه اینترنت محور مبتنی بر اینترنت اشیا است- به معنای رشد تعداد و انواع اشیاء فیزیکی که با یکدیگر از طریق اینترنت ارتباط برقرار می‌کنند. دیگر اینترنت به لپ تاپ یا گوشی هوشمند محدود نمی شود، اینترنت به طور فزاینده‌ای به دستگاه‌هایی که قبلاً متصل نبوده‌اند، متصل می‌شود و این حرکت می تواند در مسیر خود به اتومبیل‌های خودراننده و یا دستگاه‌های پزشکی با قابلیت بروزرسانی بلادرنگ از راه دور، بیانجامد. برهمین اساس انتظار می‌رود بیش از 50 میلیارد شیء در سال 2020 به اینترنت متصل شود.
رشد فناوری های جدید مانند اینترنت اشیا، به تغییراتی در روند مصرف جهانی نیز منجر می شود. براساس مدل سایبری 2025 پیش‌بینی می شود اقتصادهای نوظهور در سال 2025 با سهم 60 درصدی از بازار جهانی لوازم الکترونیکی خانگی از کشورهای توسعه یافته پیشی گیرند. این تغییر نیازمند آن است که عرضه کنندگان فناوری جهانی، محصولاتشان را با بازارهای جدید هماهنگ سازند و در ادامه لازم است تنظیم‌کنندگان بازار نیز نحوه جذب ترکیبی عرضه کنندگان جهانی و محلی را برای این تقاضا مشخص کنند.
رشد دستگاه‌های متصل شده و به طور کلی استفاده از فناوری، روند جهانی به سمت رایانش ابری را تسریع می‌بخشد. تا سال 2025، بیشترین داده تولید شده در جهان از طریق ابر جابجا می شود یا در برخی نقاط در ابر ذخیره می‌شود. اکثر کشورها به جهت پوشش تقاضای اطلاعاتی شهروندان و نیز برای مشارکت در اقتصاد جهانی، فناوری ابری را به رسمیت می شناسند. کسب و کار بمنظور حضور در فضای رقابتی و کارآمدی، فناوری ابری را بکار می گیرند. دولتها در اقتصادهای در حال ظهور و توسعه‌یافته برای کاهش هزینه‌ها، فعال‌سازی خدمات و کاهش وابستگی به تجهیزات قدیمی، به سرعت بدنبال کاربرد این فناوری هستند.
با توجه به افزایش ضرورت فناوری ابری برای توسعه و ارائه خدمات حیاتی، برخی دولت ها جهت تنظیم این فضا اقداماتی را آغاز نمودند. که بدنبال آن جهت ایجاد تعادل، حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی و تضمین امنیت، حریم خصوصی و قابلیت اطمینان داده‌ها به یک موضوع مهم تبدیل خواهند شد.
نتیجه ایجاد تعادل مناسب در برخی کشورها، بهره‌مندی از مزایای ارتباطات پیشرفته، کاهش هزینه‌ها، بهبود دولت الکترونیکی و افزایش تسهیلات می باشد. در این میان کشورهایی که به طور ناآگاهانه به دنبال تنظیم فناوری‌های نو هستند، بدون درک کاملی از تاثیر این فناوری ها و تهدیدات اقتصادی و فرهنگی، در حال مقررات گذاری سنگینی هستند که در نهایت منجر به ایجاد محدودیت در نوآوری برای بخش‌های کلیدی اقتصاد بصورت داخلی و بین المللی خواهدشد.
روند جهانی سالمندی
مدل سایبری 2025 دو تغییر جمعیتی مهم را طی سالهای آتی پیش بینی می کند. کشورهای توسعه‌یافته به سرعت با جمعیت مسن و کاهش نرخ زاد و ولد مواجه می‌شوند، در حالی که اقتصادهای نوظهور، به دلیل افزایش زاد و ولد از جمعیت جوان برخوردار می باشند. این تغییرات تأثیر بسیار زیاد و ماندگاری در منابع مورد نیاز و پایداری اقتصاد در بلندمدت خواهد داشت.
تغییر سالخوردگی جمعیت، به ویژه برای کشورهای توسعه یافته بسیار قابل‌توجه است. برخی مانند ژاپن و فرانسه، در حال حاضر دارای جمعیت بسیار زیاد افراد سالخورده هستند. این روند طی 10 سال آینده واضح‌تر خواهد شد. یک مقیاس از اثر سن بر اقتصاد، نسبت وابستگی است که به درصدی از جمعیت جوان‌تر از سن 14 سال و پیرتر از 65 سال اشاره دارد که مرتبط با بزرگسالان در حال کار می باشند. مدل سایبری 2025 پیش‌بینی می‌کند که کشورهای توسعه‌یافته، از داشتن نسبت یک فرد وابسته(کودک یا بازنشسته) به هر فرد بزرگسال در سن کار در 2012(نسبت یک به یک) به سمت نسبت سه به دو در سال 2025 حرکت خواهند کرد. این موضوع به معنی افزایش افراد با سن بیش از 65 سال می باشد.
تحقیقات صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که حدود یک سوم از مخارج بهداشت عمومی در کشورهای توسعه‌یافته در20 سال آینده متعلق به جمعیت مسن جامعه می‌شود. این میزان تقریباً معادل 1 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشورها می باشد. این شرایط، در حالی که بار اقتصادی رو به افزایش است و تعداد بزرگسالان در سن کار برای برعهده گرفتن این بار اقتصادی رو به کاهش، تشدید می‌شود.
تغییر جمعیتی دوم، افزایش جمعیت جوان در اقتصادهای نوظهور می باشد. مرکز مطالعات استراتژیک آن را "نقطه شیرین جمعیتی" می نامد؛ که در آن جوامع فرصت بهره‌مندی از مزایای افراد در سن کار را دارند. البته این فرصت زمانی محقق می شود که جمعیت جوان امکان اشتغال داشته باشد و در نتیجه کشورها را به سطح بالاتری از رفاه سوق دهند. در صورت عدم وجود شغل، این جوامع غنی از نیروی کار، از نظر اقتصادی سقوط خواهند کرد.
روند تغییرات جمعیتی با سرعت در حال پیشروی است و این موضوع محرک سیاست گذاری عمومی مرتبط با ارائه و حمایت از خدمات ICT شده است. به طور مثال، افزایش جمعیت مسن می تواند سیاست حمایتی برای پزشکی از راه دور و رویکردهای مختلف ایمنی عمومی را افزایش دهد.
رشد جمعیت جوان در اقتصادهای نوظهور نیز محرک چرخه ای جدید از فناوری برای کاربرد شخصی و نیز تقاضا برای فناورهای پیشرفته جهت فراهم نمودن زمینه های همکاری و ارتباطات بزرگتر می باشد.
نیازمندی های جدید سرمایه انسانی
تغییرات جمعیتی توصیف شده در بالا به طور جدی چگونگی استفاده کشورها از سرمایه انسانی را بعنوان مهمترین منبع تحت تأثیر قرار می‌دهد. با توجه به تعریف مجمع جهانی اقتصاد، "سرمایه انسانی به زودی رقیب و حتی به عنوان موتور اقتصادی مهم در آینده از سرمایه مالی پیشی می‌گیرد". براساس گزارش موسسه جهانی مک کنزی11 کمبود 83 تا 85 میلیون کارگر با مهارت بالا و متوسط و مازاد 90 تا 95 میلیون کارگر با مهارت پایین، نشان دهنده میزان تقاضای نیروی کار متخصص است.
شکاف مهارتی، براساس نیاز کشورهای توسعه‌یافته به کارگران ماهر مناسب و کمبود آموزش همراستا با تقاضای بازار، قابل تعیین است.
اول اینکه جمعیت مسن کشورهای توسعه‌یافته، نیاز رو به رشدی را برای بکارگیری نیروی کار از دیگر کشورها ایجاد می‌کند. درهمین رابطه، کسب و کار بصورت قابل توجهی در اجرای استراتژی تامین منابع انسانی از طریق جابجایی نیروی کار ماهر از یک کشور به دیگر کشورها گام بر می دارند12. این طرح در آینده از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار خواهد بود. زیرا سهم بیشتری از دانشجویان آموزش عالی، از اقتصادهای نوظهور هستند.
ویژگی دوم شکاف مهارتی، بدان معنی است که بالا بردن سطوح آموزشی به تنهایی کافی نیست بلکه برنامه تحصیلی آموزش و پرورش بایستی با نیازهای صنعت هماهنگ شود. به عنوان مثال، نیاز رو به رشد و برآورده نشده‌ای برای فارغ‌‌التحصیلان در علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات13 وجود دارد. دفتر آمار کار ایالات متحده سالانه برای بیش از 122000 شغل با مدرک کارشناسی علوم کامپیوتر، برنامه ریزی می‌کند، با این حال سالانه فقط 51000 مدرک کارشناسی علوم کامپیوتر دریافت می‌شود. اقتصادهای نوظهور مانند چین، هند و برزیل الگوی متفاوتی را نشان می‌دهد. برای مثال، سهم 4 درصدی مدارک کارشناسی مهندسی کشور آمریکا در مقایسه با سهم 31 درصدی کشور چین نمونه ای از این الگوی متفاوت است. عدم تعادل در نرخ فارغ التحصیلان علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات، نیاز به رقابت محیطی، استعدادیابی فنی و جابجایی نیروی کار را افزایش خواهد داد.
رقابت برای استعدادیابی فنی افزایش خواهد یافت، بطوریکه کشورها بمنظور پیشبرد اهداف اقتصادی و توسعه ای خود، با توسعه سیاستگذاری های عمومی، زمینه جذب استعدادهای لازم را فراهم می کنند. اهمیت موضوع تا حدی است که کمبود سرمایه انسانی ماهر، می تواند نوآوری، رشد و توانایی مدیریت فعالیت های روزانه جامعه اطلاعاتی را برای دولت ها و کسب و کار به شدت محدود کند. برای افراد نیز، بیکاری یا کم کاری، هردو اثرات فوری و بلندمدت بر درآمد و شرایط اجتماعی-اقتصادی دارد. روشن است که در آینده تعداد افراد متخصص در حوزه ICT افزایش خواهد یافت، اما سوال این است که آیا به اندازه کافی فارغ التحصیلان رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات جهت نوآوری و تأمین خدمات مورد نیاز ICT در 2025 وجود دارد؟
عوامل غیرقابل پیش بینی
علاوه بر چالش‌های اشاره شده که ریشه در داده و پیش‌بینی نسبی افق این حوزه دارد، تغییر عوامل دیگر نیز می تواند به طور قابل توجهی سناریوهای اشاره شده را شتاب دهد، کند نماید و یا اساساً تغییر دهد که درنظرگرفتن آنها در برنامه ریزی، با مشکلاتی همراه خواهد بود.
- اثرات یک رویداد پیش‌بینی نشده بر فضای مجازی
برخی مواقع رویدادهای واقع می شود که توسط مدل‌های کامپیوتری امکان پیش بینی ندارند. حملات به ایالات متحده در سال 2001 نمونه‌ای از این رویدادها است14. چنین رویدادهایی می‌تواند کشورها را به سمت اجرای قوانین کنترل کننده سوق دهد که اثرات منفی بر رشد فناوری داشته و می-تواند بطور چشم گیری آینده فضای مجازی را تغییر دهد.
- فقدان معیارهای امنیت سایبری
استمرار نبود معیار یا مقیاس امنیت سایبری، ملت ها و دولت ها را در بهره‌برداری از اینترنت دچار مخاطرات می نماید. این مساله می‌تواند مکانیزم‌های اعتماد به اینترنت در تعاملات بین دولتها را هدف قرار داده و با بی‌ثباتی و ناامنی ارتباطات جهانی تجاری- که موجب ثبات و کنترل منطقه‌ای است- اینترنت را دچار شکاف و انشعاب نماید.
- شکست در همکاری بخش دولتی و خصوصی
وابستگی روزافزون جوامع به ICT نیازمند آن است که بخش خصوصی و دولت در مسیرهای جدید همکاری نزدیکتری با هم داشته باشند. رویدادهای پیش‌بینی نشده مانند حمله سایبری، می‌تواند به یک تغییر قابل ملاحظه در روابط بین دولتها و بخش خصوصی منجر شود مانند کنترل بخشی از صنعت ICT یا تصویب مقررات سخت‌گیرانه توسط دولت.
پی نوشت :
1- “ Cyberspace2025 Today’s decisions, Tomorrow’s Terrain, navigating the future of cybersecurity policy”, June 2014
2- linear panel data
3- non-linear S curve
4- Plateau
5- Peak
6- Canyon
7- Foreign Direct Investment
8- three future tectonic shifts
9- Cybersecurity Risk Paradox
10 - MIT Technology Review
11- The McKinsey Global Institute
12- talent mobility
13- Science, technology, engineering, and mathematics (STEM fields)
14- black swan event
