طرح های توسعه یا سیاست های توسعه ای در جامعه نشان دهنده اولویت ها، مسیر حرکت و در سطوح خرد برنامه ریزی چگونگی این روند را تبیین می سازد. از این رو بررسی نوع نگاه به توسعه در کشور ما راهبردهای اصلی نظام فکری و عملی کشور را جهت برنامه ریزی و سیاستگذاری در حوزه های مختلف مشخص می سازد. بنابراین لازم است اهداف و الزامات ورود به این حوزه مشخص شود.
فناوری به عنوان زیرساخت و بستر ارائه انواع خدمات و محتوا در فضای مجازی از اهمیت بسیاری برخوردار است. تجربیات جهانی نشان دهنده تاثیرات توسعه این بخش در رشد اقتصادی است. از سوی دیگر هر محصول فن آوری اقتضائاتی را در جوامع ایجاد می کند که این اقتضائات کفه حاکمیت ملی را به ضرر ارزش های بومی فرهنگی و امنیتی جوامع در هم می زند.
با توجه به این مطالب بیان سیاست های کلان توسعه، اهمیت فناوری و الزامات بومی سازی آن در برنامه های توسعه و راهبردهای اصلی کشور و تعریف مفاهیم اصلی بکار رفته در گزارش از قبیل فناوری و بومی سازی در این قسمت ارائه می شود. همچنین انتقال فناوری به عنوان یکی از راهکارهای بومی سازی مورد اشاره قرار می گیرد.
از آنجائیکه جایگاه و نگرش به توسعه فضای مجازی در هر کشور بستگی مستقیم به رویکرد و نگرش توسعه اقتصادی در هر کشور دارد. بررسی مدل توسعه در جهان و نظام توسعه در کشور ما نشان دهنده بنیان ها و مولفه های اصلی است که بایستی در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها به آن توجه شود.
همانگونه که نمودار زیر نشان میدهد، دو نوع مدل توسعه اقتصادی منبع پایه و دانش بنیان در کشورهای جهان مطرح میباشد.
براساس شکل زیر در سال 2007 بیش از 80% اقتصاد آمریکا و اروپا بر تولید تجهیزات صنعتی متکی بر علوم، فناوری و دانش فنی استوار بوده است. در حالیکه در کشورهای آفریقایی و خاورمیانه بعکس 80% اقتصاد به تولید مواد اولیه نظیر کانیها و نفت و گاز وابسته است.
توسعه اقتصادی منبع پایه2 همانگونه که از نامش پیداست متکی بر استخراج منابع طبیعی نظیر نفت، گاز و سایر کانیها با استفاده از تجهیزات و تکنولوژیهای پیشرفته وارداتی جهت تامین نیازهای داخلی و صادرات آنها به سایر کشورها میباشد. اقتصاد کشورهای منطقه خاورمیانه و آفریقا همانگونه که در نمودار نشان داده شده است متکی بر تولید نفت و کانیها نظیر آهن، فولاد، مس، ... با استفاده از فناوریهای پیشرفته وارداتی میباشد.
در اقتصاد دانشبنیان3 توسعه اقتصادی بر اساس تولید علم و فناوری و تبدیل فناوری به محصولات دانش بنیان و پائین دستی نظیر محصولات الکترونیکی، رایانهای، نرمافزارها، خدمات الکترونیکی و نظایر آن پایهریزی شده است. کشورهای منطقه اروپا و آمریکا و برخی کشورهای آسیایی دارای اقتصاد دانشبنیان میباشند اینگونه کشورها مواد اولیه خود را از کشورهای دارای اقتصاد منبع پایه تامین نموده و در عوض تجهیزات و کالاهای صنعتی و پیشرفته را به آن کشورها صادر مینمایند.
سیاست های کلان و اهداف چشم انداز کشور ما نشان دهنده ضرورت تحقق اقتصاد دانش بنیان و دستیابی به اقتدار علمی و فناوری در تمامی عرصه های اقتصادی است. همچنین قانون اساسی، رهنمودهای رهبری چشمانداز 20 ساله و نقشه جامع علمی کشور مملو از الزامات قانونی مبنی بر اصالت دادن به کسب و ارتقاء علوم و فناوریهای نوین بوده و عملاً و قانوناً هیچ گریزی از این احکام برای برنامهریزان و مجریان در تمامی عرصههای توسعهای جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد.
پی نوشت :
1- Data from World Trade Organization, International Trade Statistics 2007
2- Resource Based
3- Knowledge Based
